(ႏိုက္ထရိုဂ်င္ဖမ္းယူျခင္း ႏွင့္ ပဲျမစ္ဖု ေျမၾသဇာ)Baking the river to capture nitrogen and fertilizer

ႏိုက္ထရိုဂ်င္ဓာတ္သည္ ေလထုထဲတြင္ ၇၈% မွ်ပါ၀င္ျပီး သက္ရွိအားလံုးအတြက္ မရွိမျဖစ္လုိအပ္ေသာ ပရိုတိန္း၊ nucleic acid ႏွင့္ တျခားႏိုက္ထရိုဂ်င္ျဒပ္ေပါင္းမ်ားစြာအတြက္ အေျခခံ သက္ေစာင့္ဓာတ္တပါးပင္ျဖစ္သည္။ ထိုသက္ရွိအားလံုး၏ သက္ေစာင့္ဓာတ္ကို ေလထုထဲမွ တိုက္ရိုက္ရယူျခင္းမဟုတ္ဘဲ အပင္မ်ားမွ ရရွိျခင္းျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္အပင္မ်ားသည္လည္း ထိုႏိုက္ထရိုဂ်င္သက္သက္ကို စုပ္ယူႏိုင္ျခင္းမဟုတ္ဘဲ သြယ္၀ိုက္ေသာနည္းအားျဖင့္ ရရွိျခင္းျဖစ္သည္။ ၎နည္းမ်ားမွာ-
၁) ၾသဂဲနစ္ပစၥည္းမ်ားေဆြးေျမ့ျခင္းျဖစ္စဥ္မွ ရရွိျခင္း
၂) တိရစာၦန္ေခ်းမ်ားမွ တဆင့္ျပန္လည္ရရွိျခင္း
၃) ယူရီးယားကဲ့သို႔ ႏိုက္ထရိုဂ်င္ကို ဟုိက္ဒရိုဂ်င္ျဖင့္ ဓာတ္ေလ်ာ့ျခင္းျဖစ္စဥ္မွရရွိေသာ ဓာတ္ေျမၾသဇာပံုစံမွ ရရွိျခင္း
၄) မိုးၾကိဳးပစ္ျခင္း၊ လွ်ပ္စီးလက္ျခင္း ျဖစ္စဥ္မွ ေလထဲမွ ႏိုက္ထရိုဂ်င္ဓာတ္မ်ား ေျမထဲသို႔ ျဒပ္ေပါင္းပံုစံအျဖစ္ ရရွိျခင္း
၅) ဇီ၀နည္းျဖင့္ ႏိုက္ထရိုဂ်င္ ဖမ္းယူရရွိျခင္း တို႔ျဖစ္ၾကသည္။

အထက္ပါနည္းမ်ားအနက္မွ ဇီ၀နည္းျဖင့္ ႏိုက္ထရိုဂ်င္ဖမ္းယူျခင္းနည္းကို ယခုေဆာင္းပါးတြင္ ေဖာ္ျပမည္ျဖစ္သည္။ ၎ျဖစ္စဥ္ကို ၁၉၀၁ခုႏွစ္တြင္ Beijerinck ဆိုသူက ဘက္တီးရီးယားအုပ္စုတြင္ စတင္ေတြ႕ရွိခဲ့သည္။ ထိုဘက္တီးရီးယားမ်ားသည္ Nitrogenase အင္ဇိုင္းကိုအသံုးျပဳကာ ေလထဲမွ (ေျမၾကီးထဲရွိ အလြန္ေသးငယ္ေသာလြတ္ေနသည့္ ေလခိုေအာင္းႏိုင္သည့္ ေနရမ်ားမွလဲ ႏိုက္ထရိုဂ်င္ရွိႏိုင္သည္။) ႏိုက္ထရိုဂ်င္ဓာတ္ကို အပင္စားသံုးႏိုင္ေသာပံုစံ ammonia အျဖစ္ ဓာတ္ေလ်ာ့ေပးသည္။ ၎ ဘက္တီးရီးယားအုပ္စုတြင္ စိမ္းျပာေရညွိ၊ အဇိုတိုဘက္တာ ကဲ့သို႔ေသာ ကိုယ္တိုင္အလင္းျဖင့္အစာခ်က္ျခင္းျဖစ္စဥ္ျဖင့္ ရပ္တည္ၾကသည့္ Cyanobacteria အုပ္စု၀င္မ်ားလဲပါ၀င္သလို ပဲမ်ဳိးရင္၀င္အားလံုးနီးပါး (၉၀%)ႏွင့္ သဟဇီ၀နက်စြာ အျပန္အလွန္အမီွသဟဲျပဳေနၾကသည့္ ရိုင္ဇိုဘီယမ္ကဲ့သို႔ေသာ ဘက္တီးရီးယားမ်ားလဲ ပါ၀င္သည္။ ယခုေဆာင္းပါတြင္ ရိုင္ဇိုဘီယမ္အေၾကာင္း ေဆြးေႏြးေဖာ္ျပသြားမည္ျဖစ္သည္။
ႏိုက္ထရိုဂ်င္ကို အမိုးနီးယားအျဖစ္ေျပာင္းဖို႔ ႏိုက္ထရိုဂ်ီးေန႔စ္ (Nitrogenase) အင္ဇိုင္းက ဓာတ္ကူပစၥည္းအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ေပးျပီး ဟိုက္ဒရိုဂ်င္နဲ႔ ဓာတ္ေလ်ာ့ျခင္းျဖစ္စဥ္ကိုျဖစ္ေစသည္။ ႏိုက္ထရိုဂ်င္ 1 Mole ကို အမိုးနီးယားအျဖစ္ေျပာင္းတိုင္း ATP (Adenosine Triphosphate) 16 Mole လိုအပ္သည္။ အလင္းျဖင့္အစာခ်က္ျခင္းျဖစ္စဥ္ျဖင့္ အသက္ရွင္ၾကတဲ့ Cyanobacteria မ်ားအတြက္ ၎ ATP လုိအပ္ခ်က္အတြက္ ကိစၥမရွိေပမယ့္ ရိုင္ဇိုဘီယမ္ကဲ့သို႔ ဘက္တီးရီးယားမ်ားအတြက္ ပဲျမစ္ဖု၏ ၀န္းက်င္မွ ဒီလိုအပ္ခ်က္ကို ရယူေစသည္။ ဒီနည္းမွရရွိလာေသာ ၾသဂဲနစ္ အမိုးနီးယားမ်ားသည္ အပင္အလြယ္တကူစားသံုးႏိုင္ေသာ ပံုစံအျဖစ္ ရရွိေစျပီး ၎ ရိုင္ဇိုဘီယမ္းမ်ားကလဲ မိမိလိုအပ္ခ်က္ျဖစ္ေသာ ကာဗိုဟိုက္ဒရိတ္ပံုစံကို အပင္မွ ရရွိျခင္းျဖင့္ သဟဇာတပစၥေယာ အတိုင္းျဖစ္ေစသည္။
တဆက္တည္း ယူးရီးယားေျမၾသဇာ၏ အက်ဳိးအျပစ္မ်ား ေဖာ္ျပလိုက္သည္။ ယူးရီးယားမွာ ၾသဂဲနစ္အမိုးနီးယားကဲ့သို႔ အပင္မွ အလြယ္တကူ မစားသံုးႏိုင္သည့္အျပင္ ေရမွာ ေပ်ာ္၀င္ျပီး အပင္မစားသံုးႏိုင္သည့္အေျခအေနမ်ဳိးတြင္ ေရအတြင္းဆံုးရွဳံသည့္ အျဖစ္မ်ဳိး ၾကံဳရပါသည္။ မိမိေကၽြးလိုက္ေသာ ယူးရီးယားေျမၾသဇာ၏ ရာခိုင္ႏႈန္းအားလံုး အပင္အတြင္း မေရာက္ရွိဘဲ ေရမွာေပ်ာ္၀င္၍ျဖစ္ေစ၊ ေျမၾကီးအတြင္း တျခားျဒပ္စင္မ်ားႏွင့္ေပါင္းမိ၍ ျမဲေသာအေျခအေနသို႔ ျဖစ္ေစ ေရာက္ေစပါသည္။
ထိုအခါ ေျမအတြင္ျမဲေနပါက ထိုေျမဆီလႊာသည္ ၾကာေသာအခါ ေျမေသ Dead Soil ျဖစ္သြားပါသည္။ ေရတြင္ေပ်ာ္၀င္သြားပါက ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္မွတဆင့္ ပင္လယ္သမုဒၵရာထဲ ေရာက္ရွိျပီး ေရအတြင္း ေအာက္ဆီဂ်င္ပမာဏ ေလ်ာ့နဲေစျခင္းကို ျဖစ္ေစသည္။ ထုိမွတဆင့္ စိမ္းျပာေရညွိကဲ့သို႔ေသာ အရာမ်ား ေရေနသတၱ၀ါမ်ား ေသဆံုးသည့္ အျဖစ္ကို ေရာက္ရွိေစသည္။ ယူရီးယား သံုးစြဲျခင္း၏အျပစ္မ်ားကား ဤေဆာင္းပါးႏွင့္ သက္ဆိုင္မႈနည္းေသာေၾကာင့္ ဤမွ်သာ ေဖာ္ျပလိုက္ရပါသည္။

Azotobacta စိမ္းျပာေရညွိ ဘက္တီးရီးယားမ်ဳိးႏြယ္၀င္မ်ားသည္လည္း ႏိုက္ထရိုဂ်င္ဖမ္းယူေပးေသာ အုပ္စုအျဖစ္ အထက္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ျပီးျဖစ္သည္။ ၎အေၾကာင္း ေနာက္တြင္ အက်ယ္တ၀င့္ေရးသားေဖာ္ျပပါမည္။ ရိုင္ဇိုဘီယမ္ ဘက္တီးရီးယား (ပဲျမစ္ဖုေျမၾသဇာ)သည္ ပဲမ်ဳိးရင္း၀င္ အပင္မ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္သကဲ့သို႔ Azospirilium အုပ္စုသည္ ျမက္မ်ဳိးရင္း၀င္မ်ားသည္ ဆက္စပ္မႈႈရွိသည္။ ျမက္မ်ဳိးရင္း၀င္းမ်ားမွာ စပါး၊ ဂ်ဳံ၊ ေျပာင္း၊ ဘာလီ စသည္တို႔ျဖစ္သည္။ ထုိေရညွိျဖင့္ တြဲစိုက္ထားေသာ စပါးခင္းသည္ တႏွစ္လွ်င္ တဟက္တာ (၂.၄၇ ဧက)အတြက္ ႏိုက္ထရိုဂ်င္ ၆၀၀ ကီလိုဂရမ္ ဖမ္းယူေပးႏိုင္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ စပါးအတြက္ ႏိုက္ထရိုဂ်င္မ်ားစြာေပးစြမ္းႏိုင္စြမ္းရွိေသာ ထိုေရညွိမ်ဳိးကို ေမြးယူစိုက္ပ်ဳိးသင့္ေပသည္။

ပဲျမစ္ဖု ေျမၾသဇာဆိုသည္မွာ ပဲမ်ဳိးရင္း၀င္အပင္မ်ားႏွင့္ ရိုင္ဇိုဘီယမ္ဘက္တီးရီးယားတို႔ သဟဇီ၀နက်စြာ အျပန္အက်ဳိးျပဳျဖစ္စဥ္မွ ရရွိေသာအက်ဳိးျဖစ္သည္။

ပဲမ်ဳိးရင္း၀င္ဟု ဆိုရာ၀ယ္ ပဲပုတ္၊ ပဲတီစိမ္း၊ ကုလားပဲ၊ မတ္ပဲ စသည္တို႔အျပင္၊ ညံပင္၊ ေဘာစကိုင္း၊ ကုကၠိဳတို႔သည္လဲ ပဲမ်ဳိးရင္း၀င္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။

ရိုင္ဇိုဘီယမ္ဆိုသည္မွာ ပဲမ်ဳိးရင္း၀င္အပင္မ်ား၏ ျမစ္ဖုမ်ားအတြင္း က်င္လည္က်က္စားေနေသာ ဘက္တီးရီးယားတမ်ဳိးျဖစ္သည္။ ၎သည္ အပင္မွ ကာဗြန္ဟိုက္ဒရိတ္ျဒပ္ေပါင္းကို ၎ရွင္သန္မႈအတြက္ ရယူသည္။ တဖန္ ၎မွ ေလထုထဲရွိေသာ N2 ႏိုက္ထရိုဂ်င္အလြတ္ႏွင့္ အပင္မွ ရေသာ ကာဗိုဟိုက္ဒရိတ္ ေပါင္းကာ သဘာ၀အမိုးနီးယားပံုစံ (ဂလူတမင္း Glutamine၊ ယူရီေအ့ Ureide) ကဲ့သို႔ အပင္အတြက္ ျပန္လည္ထုတ္လုပ္ေပးျခင္းျဖင့္ အပင္စားသံုးႏိုင္ေသာ ႏိုက္ထရိုဂ်င္ပံုစံကို ဖမ္းယူေပးျခင္းျဖင့္ အပင္ႏွင့္ ၎အၾကား ဟန္ခ်က္ညီညီ သဟဇီ၀နက်စြာ အက်ဳိးျပဳေနၾကသည္။ ၎ ရိုင္ဇိုဘီယမ္မွ ပဲပင္မ်ားအတြက္ တႏွစ္လွ်င္ တဟက္တာ (၂.၄၇ ဧက)အတြက္ ႏိုက္ထရိုဂ်င္ ၂၀၀ မွ ၃၀၀ ကီလိုဂရမ္ၾကား စုေဆာင္းဖမ္းယူေပးသည္။
ထိုရိုင္ဇိုဘီယမ္မ်ားသည္ မတူညီေသာ ပဲပင္မ်ဳိးစိတ္မ်ားအတြက္ အနည္းငယ္ကြဲျပားမႈရွိၾကသည္။ ထိုေၾကာင့္ ပဲျမစ္ဖု ေျမၾသဇာကို ျပဳလုပ္ရာတြင္ မိမိစိုက္ပ်ဳိးမည့္ ပဲပင္တမ်ဳိးစီအတြက္ သီးသန္႔ ပဲျမစ္ဖုေျမၾသဇာမ်ားကို ျပဳလုပ္သင့္ေပသည္။
ပဲျမစ္ဖု ေျမၾသဇာမ်ားကို ျပဳလုပ္ရာတြင္ သက္ဆိုင္ရာ ပဲမ်ဳိးအလိုက္ ၁ဧကစာအတြက္ ေရွးဦးစြာ ၎ပဲပင္ ၅၀ခန္႔ ပ်ဳိးေဘာင္၌ စိုက္ပ်ဳိးရမည္။ ထိုပဲပင္ၾကီထြားလာျပီး ပန္းမပြင့္ခင္အခ်ိန္တြင္ အျမစ္ပါႏႈတ္ယူ၍ ေရးေဆးျပီး ျမစ္ဖုမ်ားအား ဇလံုအသန္႔အတြင္းသို႔ ေခၽြထဲ့ပါ။ ႏြားႏို႔ ၁ပိႆာကို က်ဳိခ်က္ပါ။ ထို႔ေနာက္ ခပ္ေႏြးေႏြးျဖစ္တဲ့အထိ အေအးခံျပီး ေခၽြထားေသာ ပဲျမစ္ဖုမ်ားအား ထည့္ပါ။ ႏြားႏို႔ ၁ပိႆာဆိုလွ်င္ ပဲျမစ္ဖု ေခၽြျပီးသား ၁ပိႆာနီးပါး ရွိလွ်င္ ပိုေကာင္းသည္။ ပဲျမစ္ဖုအတြင္းမွ ရိုင္ဇိုဘီယမ္မ်ား ႏြားႏို႔အတြင္း ပြားမ်ားလာပါေစ။ တပတ္ခန္႔ စဥ့္အိုးအတြင္း ၄ပံု ၃ပံုစာေလာက္ထည့္ထားပါ။ စဥ့္အိုး၏ ၄ပံု၁ပံုစာကို ေလဟာနယ္အျဖစ္ထားပါ။ အေပၚပိုင္းကို ေလလံုေအာင္ ပလက္စတစ္အိတ္မဲျဖစ္ စီးထားပါ။ အရိပ္ရ၍ ေအးေသာေနရာတြင္းထားပါ။ ရာသီဥတု ပူလွ်င္ ၅ရက္ ေအးလွ်င္ ၁၀ရက္ခန္႔ၾကာတတ္သည္။ ထို႔သို႔ပြားျပီးေသာ ပဲျမစ္ဖုရည္ကို ေျမၾသဇာအိတ္ငယ္မ်ားျဖင့္ ထပ္ဆင့္ပြားယူႏုိင္သည္။ ပြားယူပံုမွာ အုန္းဆံဖတ္ အမြအေဆြး (သို႔မဟုတ္) ေကာက္ရိုး ၅အိတ္၊ ဖြဲႏု ၁အိတ္၊ စက္ဖြဲျပာ ၂အိတ္၊ ေနာက္ေခ်းေဆြး ၃အိတ္၊ သဘာ၀ေျမေဆြး ၂အိတ္ ေရာစပ္ထားေသာ သဘာ၀ေျမၾသဇာပံုတြင္ ပဲျမစ္ဖုရည္ကို ႏွံ႔ေအာင္ျဖန္းႏိုင္သည္။ (လိုအပ္က ေရထပ္ေရာႏိုင္သည္။) လက္ျဖင့္လံုးလွ်င္ လံုးလို႔ရျပီး လက္ညဳိးျဖင့္ထိုးလိုက္လွ်င္ ထိုေျမလံုးမွ နစ္၀င္မသြားဘဲ ေျမလံုးကြဲသြားရမည့္ အေနအထားမ်ဳိးျဖစ္ေအာင္ အစိုဓာတ္ကို ပ်ံ႕ႏွံ႔ေစရမည္။ ထို႔သို႔ သမေအာင္ေမႊးျပီးေသာ ေျမၾသဇာမ်ားကို ငွက္ေပ်ာရြက္ျဖင့္အုပ္၍ ေအး၍ အရိပ္ရေသာေနရာတြင္ ၅ရက္ခန္႔ထားရမည္။ ထို႔သို႔ ၅ရက္ ၁ပတ္ခန္႔ထားျပီးေသာ ပဲျမစ္ဖုေျမၾသဇာမ်ားသည္ အိတ္သြတ္၍ သိမ္းထားႏိုင္သည္။ ျပဳလုပ္ျပီး ခ်က္ခ်င္းသံုးႏိုင္ေလ ထိေရာက္ေလျဖစ္သည္။ သိမ္းသည့္ေနရာသည္ ေအး၍ အရိပ္ရပါက အလြန္ဆံုး ၆လအထိ အထားခံသည္။
မ်ဳိးေစ့မ်ားလူးနယ္ခ်ိန္၊ မ်ဳိးေစ့မခ်မီ ေျမျပင္ခ်ိန္၊ မ်ဳိးေစ့မ်ားၾကဲျပီး ၁၀ရက္ခန္႔ၾကာခ်ိန္၊ ပန္းမပြင့္မီအခ်ိန္အထိ အရြက္၏ ႏိုက္ထရိုဂ်င္လိုအပ္ခ်က္ကို ၾကည့္၍ လိုသလို ပဲျမစ္ဖုေျမၾသဇာမ်ားကို ျဖန္းႏိုင္သည္။ အေကာင္းဆံုးမွာ မ်ဳိးေစ့မက်ဲမီ ေျမျပင္ခ်ိန္၊ မ်ဳိးေစ့လူးနယ္ခ်ိန္တြင္ မ်ားမ်ားထည့္ေပးျခင္းက အထိေရာက္ဆံုးျဖစ္သည္။
ပဲပင္မ်ားႏွင့္ ရိုင္ဇိုဘီယမ္းအၾကား ဆက္သြယ္မႈျဖစ္စဥ္သည္ ပဲပင္မ်ား ျမစ္ဖုစထြက္သည္မွ ပန္းပြင့္ခ်ိန္အထိျဖစ္သည္။ ပန္းပြင့္သည့္အခါတြင္ အပင္မွ ကာဗိုဟိုက္ဒရိတ္ဓာတ္မ်ားကို ပန္းပြင့္ျခင္း၊ အသီးတင္ျခင္းကိစၥမ်ားအတြက္ ပံ့ပိုးေပးရေတာ့မည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အျမစ္ဇုန္သို႔ မပို႔ေပးႏိုင္ေတာ့ဘဲ ရိုင္ဇုိဘီယမ္မ်ားလဲ အစာဆက္လက္မရရွိေတာ့သျဖင့္ အပင္အတြက္လိုအပ္ေသာ ႏိုက္ထရိုဂ်င္ကို ဆက္လက္မပံ့ပိုးေပးႏိုင္ေတာ့ေခ်။ ထိုအခ်ိန္မ်ဳိးတြင္ အရြက္မ်ား အ၀ါလိုက္လာပါက ယမ္းစိမ္း (ပိုတက္စီယမ္ ႏိုက္ထရိတ္) ကဲ့သို႔ ရြက္ျဖန္းေျမၾသဇာမ်ားကို ျဖန္းေပးသင့္သည္။ အပြင့္ပြင့္ခါနီးအခ်ိန္မ်ားတြင္ ၀တ္မႈန္ကူးျခင္းကိစၥ အဆင္ေျပေစရန္အတြက္ Boron အရြက္ျဖန္းေျမၾသဇာမ်ားလဲ ျဖန္းေပးသင့္သည္။ လက္ခ်ားသည္ Boron ေပးေသာ သဘာ၀ေျမၾသဇာျဖစ္သည္။ အသီးတင္ေစရန္ ကယ္စီယမ္းထံုးဓာတ္ထည့္သြင္းေပးျခင္းသည္လည္း အေရးပါေသာ ကိစၥျဖစ္ေပသည္။ ဤတြင္ပဲပင္မ်ားအတြက္ လိုအပ္ေသာ သိသင့္သည္မ်ားကို တခန္းတက႑ ေဖာ္ျပ၍ျပီးေလသည္။

ပံု (၁) အတြက္
NC17 ႏွစ္ပင္စလံုးသည္ ပဲျမစ္ဖုရွိေသာမ်ဳိးပင္မ်ားျဖစ္သည္။
NC 17 မွ uninoc. သည္ ပဲျမစ္ဖုေျမၾသဇာ မပါ၀င္၀င္ေသာအပင္ျဖစ္သည္။
NC 17 မွ 32H1 သည္ ပဲျမစ္ဖု ေျမၾသဇာ ပါ၀င္ေသာအပင္ျဖစ္သည္။

NONNOD ႏွစ္ပင္စလံုးသည္ ပဲျမစ္ဖုမပါေအာင္မ်ဳိးဗီဇျပင္ထားေသာ အပင္မ်ားျဖစ္သည္။
NONNOD မွ 32H1 သည္ ပဲျမစ္ဖုေျမၾသဇာ ပါ၀င္ေသာအပင္ျဖစ္သည္။
NONNOD မွ uninoc. သည္ ပဲျမစ္ဖုေျမၾသဇာ မပါ၀င္၀င္ေသာအပင္ျဖစ္သည္။
၎စမ္းသပ္ခ်က္မွ ပဲျမစ္ဖုေျမၾသဇာႏွင့္ ပဲပင္တြင္ပါရွိေသာ ျမစ္ဖုတို႔ အျပန္အလွန္ဆက္စပ္မႈရွိၾကမွသာ အပင္ျဖစ္ထြန္းေၾကာင္း သက္ေသျပသည္။

ခင္မင္တဲ့
ကိုေ၀ေအာင္