⁠ျမန္​မာအမည္​ – သနပ္​ခါး​ အဂၤလိပ္​အမည္​ – Chinese Box Tree , Wood Apple မ်ိဳး​ရင္​း​ – Rutaceae မ်ိဳး​စု -Limonia မ်ိဳး​စိတ္​ – L. acidissima သိပံၸအမည္​ – Naringi crenulata (Roxb)​ Limonia acidissima Hesperethusa crenulata (Roxb)​ Roeam.....

သနပ္​ခါး​ပင္​၏ ဝိ⁠ေသသလကၡဏာ
သနပ္​ခါး​ပင္​၏ ပံုသ႑ာန္​မွာ အပင္​ ပင္​လတ္​မ်ိဳး​⁠ျဖစ္​သည္​။ အ⁠ျမင္​့​⁠ေပ ၂၀ – ၃၀ ထိ ⁠ျမင္​့​တက္​⁠ၿပီး​ပင္​စည္​ ⁠ႏွင္​့​ အကိုင္​း​အခတ္​မ်ား​တြင္​ လက္​မဝက္​၊ ၁ လက္​မခန္​႔​ ရွည္​သည္​့​ မာ⁠ေက်ာ⁠ေသာ ဆူး​မ်ား​ပါရွိသည္​။ အပင္​⁠ႏုစဥ္​တြင္​ အ⁠ေပြး​မဲ့​⁠ၿပီး​ အပင္​ရင္​့​လာ⁠ေသာအခါမွ အ⁠ေပြး​ ထူလာပါသည္​။ အရြက္​ပံုသ႑ာန္​မွာ ရြက္​ ⁠ေပါင္​း​⁠ျဖစ္​⁠ၿပီး​ ရြက္​လႊဲထြက္​သည္​။ ရြက္​⁠ျမႊာ ၂ စံုမွ ၃ စံု ထိရွိ⁠ၿပီး​ ရြက္​ထိပ္​တြင္​ တစ္​ရြက္​ပါ သည္​။ ရြက္​⁠ျပား​ ⁠ေ⁠ျပာင္​⁠ေခ်ာ⁠ၿပီး​ ⁠ေတာင္​့​တင္​း​မာ⁠ေက်ာသည္​။ အစိမ္​း​ရင္​့​⁠ေရာင္​ရွိသည္​။ အပြင္​့​ပံုသ႑ာန္​မွာ⁠ေသး​ငယ္​⁠ၿပီး​၊ အ ဝါ⁠ႏု⁠ေရာင္​ရွိ သည္​။ အဆုပ္​လိုက္​ပြင္​့​သည္​။ ⁠ေရ⁠ေ⁠ျမရာသီဥတု⁠ေပၚ မူတည္​၍ တ⁠ေပါင္​း​၊ တန္​ခူး​၊ ကဆုန္​ လမ်ား​တြင္​ အပြင္​့​မ်ား​ပြင္​့​သည္​။ ဝါဆို၊ ဝါ⁠ေခါင္​၊ ⁠ေတာ္​သလင္​း​လမ်ား​တြင္​ အသီး​ရင္​့​မွည္​့​သည္​။ ⁠ေရ ⁠ေသာက္​⁠ျမစ္​ရွည္​လ်ား​သည္​။ ⁠ေဘး​⁠ျမစ္​မ်ား​လည္​း​ ရွည္​လ်ား​⁠ၿပီး​ ⁠ျဖန္​႔​ထြက္​သည္​။ အ⁠ျမစ္​တြင္​လည္​း​ အ⁠ေပြး​ အ⁠ေခါက္​ပါရွိသည္​။ အ⁠ျမစ္​မွ သား​တက္​မ်ား​ထြက္​⁠ေလ့​ရွိပါသည္​။

စိုက္​ပ်ိဳး​နည္​း​စနစ္​

⁠ေ⁠ျမအမ်ိဳး​အစား​
စိုက္​ပ်ိဳး​ရန္​ အ⁠ေကာင္​း​ဆံုး​⁠ေ⁠ျမမွာ ဂဝံ၊ ⁠ေက်ာက္​စရစ္​⁠ေ⁠ျမ (Gravel soi)ရႊံ႕​⁠ေစး​⁠ေ⁠ျမ၊ ဆား​⁠ေပါက္​⁠ေသာ⁠ေ⁠ျမ၊ ⁠ေရဝပ္​⁠ေသာ⁠ေ⁠ျမမ်ား​မွလႊဲ၍ က်န္​⁠ေ⁠ျမအမ်ိဳး​အစား​မ်ား​တြင္​ စိုက္​ပ်ိဳး​⁠ႏိုင္​ပါသည္​။
သဲ⁠ေ⁠ျမတြင္​လည္​း​ စိုက္​ပ်ိဳး​⁠ႏိုင္​ပါသည္​။ သို႔​⁠ေသာ္​စိုက္​ပ်ိဳး​ပါက အပင္​ငယ္​စဥ္​တြင္​ အပင္​အ⁠ေသ အ⁠ေပ်ာက္​မ်ား​⁠ၿပီး​ အပင္​⁠ျဖစ္​ထြန္​း​အား​နည္​း​ပါသည္​။

မိုး​⁠ေရခ်ိန္​
၁၀ – ၄၀ လက္​မ အ⁠ၾကား​တြင္​ရွိ⁠ေသာ ⁠ေနရာ⁠ေဒသမ်ား​တြင္​ စိုက္​ပ်ိဳး​⁠ႏိုင္​ပါသည္​။

သနပ္​ခါး​မ်ိဳး​⁠ေစ့​ယူနည္​း​
သနပ္​ခါး​ပင္​မ်ား​သည္​ ⁠ေရ⁠ေ⁠ျမရာသီဥတု⁠ေပၚတြင္​ မူတည္​၍ တ⁠ေပါင္​း​၊ တန္​ခူး​ လမ်ား​တြင္​ ပြင္​့​ဖူး​ ⁠ၿပီး​၊ ဝါဆို၊ ဝါ⁠ေခါင္​လမ်ား​တြင္​ အသီး​မ်ား​ရင္​့​မွည္​့​ခ်ိန္​တြင္​ မ်ိဳး​အ⁠ျဖစ္​ စတင္​ခူး​ယူ⁠ႏိုင္​ ပါသည္​။ခူး​ယူ⁠ၿပီး​⁠ေသာ သနပ္​ခါး​သီး​ကို ⁠ေရထဲတြင္​ စိမ္​၍ ⁠ေရ⁠ေအာက္​⁠ျမဳပ္​⁠ေန⁠ေသာ သနပ္​ခါး​အ⁠ေစ့​မ်ား​ ကိုသာ ယူ၍ ပ်ိဳး​⁠ေထာင္​ရပါမည္​။ ⁠ေရ⁠ေပၚတြင္​ ⁠ေပါ⁠ေလာ ⁠ေပၚ⁠ေန⁠ေသာအ⁠ေစ့​မ်ား​သည္​ မ်ိဳး​⁠ေအာင္​⁠ျမင္​⁠ျခင္​း​ မရွိပါ။သနပ္​ခါး​ကို ပ်ိဳး​⁠ေထာင္​၍ စိုက္​ပ်ိဳး​သည္​။ ပ်ိဳး​⁠ေထာင္​ပံု (၂)​မ်ိဳး​ရွိသည္​။

ပ်ိဳး​⁠ေဘာင္​လုပ္​၍ပ်ိဳး​⁠ေထာင္​⁠ျခင္​း​⁠ႏွင္​့​
အိတ္​⁠ျဖင္​့​ ပ်ိဳး​⁠ေထာင္​⁠ျခင္​း​တို႔​⁠ျဖစ္​သည္​။

⁠ေ⁠ျပာင္​း​⁠ေရႊ႕​စိုက္​ပ်ိဳး​⁠ျခင္​း​
ပ်ိဳး​⁠ေထာင္​⁠ၿပီး​ ၄၅ ရက္​သား​မွစ၍ ⁠ေ⁠ျမတြင္​ စတင္​⁠ေ⁠ျပာင္​း​⁠ေရႊ႕​စိုက္​ပ်ိဳး​⁠ႏိုင္​ပါသည္​။
သီး​ညွပ္​ စိုက္​ပ်ိဳး​မည္​ဆိုပါက တန္​း​⁠ၾကား​၊ ပင္​⁠ၾကား​ (၈ ⁠ေပ× ၄⁠ေပ)​၊ (၈ ⁠ေပ× ၅ ⁠ေပ)​ စိုက္​ပ်ိဳး​⁠ႏိုင္​ ပါသည္​။ သီး​ညွပ္​အ⁠ျဖစ္​⁠ႏွမ္​း​၊ ပဲစဥ္​း​ငံု၊ ⁠ေ⁠ျမပဲစသည္​့​⁠ေရ⁠ေ⁠ျမရာသီဥတု⁠ႏွင္​့​ ကိုက္​ညီ⁠ၿပီး​ မိမိ⁠ႀကိဳက္​ ⁠ႏွစ္​သက္​သည္​့​ သီး​⁠ႏွံမ်ား​ကို စိုက္​ပ်ိဳး​⁠ႏိုင္​ပါသည္​။

သီး​ညွပ္​စိုက္​⁠ျခင္​း​မ⁠ျပဳလွ်င္​ တန္​း​⁠ၾကား​၊ ပင္​⁠ၾကား​ (၄ ⁠ေပ × ၄⁠ေပ)​⁠ႏွင္​့​ (၅⁠ေပ ×၅ ⁠ေပ)​ စိုက္​ပ်ိဳး​လွ်င္​ အသင္​့​⁠ေတာ္​ဆံုး​⁠ျဖစ္​ပါသည္​။

က်⁠ေရာက္​တတ္​⁠ေသာ ပိုး​မႊား​/⁠ေရာဂါမ်ား​
အ⁠ျမစ္​ပုပ္​⁠ေရာဂါ⁠ႏွင္​့​ ကိုင္​း​ဖ်ား​⁠ေ⁠ျခာက္​⁠ေရာဂါတု႔​ိ အဓိကက်⁠ေရာက္​တတ္​ပါသည္​။

အပင္​⁠ျပဳစုထိန္​း​သိမ္​း​နည္​း​
မိုး​ဦး​က်စအခ်ိန္​⁠ႏွင္​့​မိုး​ကုန္​ခါနီး​အခ်ိန္​တြင္​ အနည္​း​ဆံုး​ တစ္​⁠ႏွစ္​(၁)​⁠ႀကိမ္​၊ (၂)​⁠ႀကိမ္​ ကြန္​⁠ေပါင္​း​ဓာတ္​⁠ေ⁠ျမ⁠ၾသဇာ⁠ႏွင္​့​ သဘာဝ⁠ေ⁠ျမ⁠ၾသဇာ ⁠ေရာ⁠ေ⁠ႏွာ၍ ⁠ေကၽြး​သင္​့​ပါသည္​။သနပ္​ခါး​ပင္​⁠ေ⁠ျခမွ ၂-၃ ⁠ေပခြာ၍ အပင္​ပတ္​လည္​ ⁠ေ⁠ျမဆြ⁠ေပး​ရပါမည္​။
⁠ေပါင္​း​⁠ျမက္​မ်ား​ ရွင္​း​လင္​း​⁠ေပး​ရပါမည္​။

အပင္​ (၂ -၃)​ ⁠ႏွစ္​သား​ အရြယ္​မွစ၍ ပင္​⁠ေ⁠ျခအတက္​မ်ား​⁠ႏွင္​့​ အကိုင္​း​အခက္​မ်ား​ကို ရွင္​း​လင္​း​ ဖယ္​ရွား​⁠ေပး​ရပါမည္​။ရာသီဥတုအ⁠ေ⁠ျခအ⁠ေန⁠ႏွင္​့​ အပင္​အ⁠ေ⁠ျခအ⁠ေန⁠ေပၚမူတည္​၍ ပင္​လံုး​ပ်ံ႕​ပိုး​သတ္​⁠ေဆး​၊ ထိ⁠ေသပိုး​ သတ္​⁠ေဆး​၊ မိႈသတ္​⁠ေဆး​မ်ား​ကို ⁠ႀကိဳတင္​ကာကြယ္​သည္​့​အ⁠ေန⁠ျဖင္​့​ ပက္​ဖ်န္​း​⁠ေပး​သင္​့​ပါသည္​။

⁠ေစ်း​ကြက္​ဝင္​ သနပ္​ခါး​အဆင္​့​(ရိတ္​သိမ္​း​ခ်ိန္​)​
စိုက္​ခင္​း​အသစ္​မ်ား​တြင္​ အပင္​သက္​တမ္​း​ (၆)​ ⁠ႏွစ္​၊ (၇)​⁠ႏွစ္​သား​မွစတင္​၍ သနပ္​ခါး​အ⁠ျဖစ္​ စ တင္​⁠ေစ်း​ကြက္​ဝင္​ ⁠ေရာင္​း​ခ်⁠ႏိုင္​ပါသည္​။အမ်ား​အား​⁠ျဖင္​့​ (၈)​⁠ႏွစ္​မွ (၁၀)​⁠ႏွစ္​သား​အရြယ္​သည္​ ⁠ေစ်း​ကြက္​တြင္​း​သို႔​အ⁠ေရာင္​း​အမ်ား​ဆံုး​ အရြယ္​ ⁠ျဖစ္​ပါသည္​။သား​တက္​ သနပ္​ခါး​ခင္​း​မ်ား​တြင္​ အပင္​သက္​တမ္​း​ (၅-၆)​⁠ႏွစ္​တြင္​ စတင္​⁠ေရာင္​း​ခ်⁠ၿပီး​၊ (၆)​⁠ႏွစ္​ မွ(၈)​⁠ႏွစ္​အရြယ္​သက္​တမ္​း​သည္​ ⁠ေစ်း​ကြက္​အဝင္​ဆံုး​ ⁠ေရာင္​း​ခ်ခ်ိန္​ ⁠ျဖစ္​ပါသည္​။

အရည္​အ⁠ေသြး​အ⁠ေကာင္​း​ဆံုး​ သနပ္​ခါး​တစ္​ပင္​ရရွိရန္​မွာ သက္​တမ္​း​ (၃၅)​ ⁠ႏွစ္​ခန္​႔​ လိုပါသည္​။
⁠ေဒသအမ်ိဳး​မ်ိဳး​တြင္​ စိုက္​ပ်ိဳး​⁠ျဖစ္​ထြန္​း​⁠ေသာ္​လည္​း​ ⁠ျမန္​မာ့​သနပ္​ခါး​သည္​ အရည္​အ⁠ေသြး​အ ⁠ေကာင္​း​ဆံုုး​⁠ျဖစ္​သည္​။

သနပ္​ခါး​တြင္​ ဓာတုပစၥည္​း​ပါဝင္​မႈ
2 – quinolone and 2 – hydroxyquinoline
N – acetyl – N- methyltryptamine
Tanakine and Tanakamine
7- methoxy – 6-(2,3-epoxy-6-methylbutyl)​coumarin
4-methoxy – 1-methyl – 2 quinolone and marmesin from the organic extracts of the root bark
Suberosin ⁠ႏွင္​့​ marmesin တို႔​သည္​ Antibacterial activity ⁠ႏွင္​့​ UV absorption ဂုဏ္​သတိၱမ်ား​ရွိပါသည္​။

သနပ္​ခါး​မွ ⁠ေဆး​ဘက္​အသံုး​ဝင္​ပံု
⁠ျမန္​မာ့​⁠ေဆး​က်မ္​း​မ်ား​အရ
သနပ္​ခါး​သည္​ ပူ၏ ၊ ⁠ေသြး​ကို⁠ၾကြ⁠ေစတတ္​၏ ၊ ပူ ခါး​ ခ်ဳပ္​ ပြင္​့​ ⁠ျဖစ္​၏ ၊ ငန္​း​မန္​း​ကို ⁠ႏိုင္​⁠ေစ၏ ။ အပူနာ၊ အ⁠ေအး​နာ၊ ⁠ႏွစ္​မ်ိဳး​စလံုး​⁠ႏိုင္​၏ ဟု ဆိုထား​ပါသည္​။

အသံုး​⁠ျပဳပံု

အရြက္​
၁။ ဝက္​ရူး​⁠ျပန္​⁠ေရာဂါ⁠ေဆး​တြင္​ သံုး​၏ ။ အနာ⁠ႀကီး​⁠ေရာဂါမ်ား​သည္​မ်ား​အတြက္​ အရြက္​ကို ⁠ျပဳတ္​၍ ⁠ေရခ်ိဳး​⁠ၿပီး​ ⁠ေခၽြး​⁠ေအာင္​ရ၏ ၊ အရြက္​⁠ျပဳတ္​ရည္​ကို ဆား​မ်ား​မ်ား​ခတ္​၍ ⁠ေသာက္​ပါက ဌက္​ဖ်ား​⁠ေရာဂါ ⁠ေပ်ာက္​၏ ။ အနာဝင္​လွ်င္​ အရြက္​ကို ⁠ႀကိတ္​၍ ဆန္​⁠ေဆး​⁠ေရ⁠ႏွင့္​ေသာက္​ရ၏ ။

၂။ အရြက္​ကို အ⁠ေ⁠ျခာက္​လွန္​း​အမႈန္​႔​⁠ျပ⁠ၿပီး​ ကြမ္​း​သီး​လံုး​ခန္​႔​ ⁠ေရ⁠ႏွင္​့​⁠ေသာက္​ပါက အ⁠ေဖာအ⁠ေရာင္​၊ အနာ အဆာ⁠ႏွင္​့​ ကိုယ္​တြင္​း​ ⁠ေရာဂါဟူသမွ် ကင္​း​ရွင္​း​ပ⁠ေပ်ာက္​၏ ။

အသီး
​ ၃။ အဆိပ္​⁠ေ⁠ျပ⁠ေဆး​၊ ခြန္​အား​တိုး​⁠ေဆး​၊ ⁠ေက်ာက္​⁠ေရာဂါကာကြယ္​⁠ေဆး​⁠ႏွင္​့​⁠ျပင္​း​ထန္​⁠ေသာ အဖ်ား​⁠ေရာဂါမ်ား​အတြက္​ ⁠ေဖာ္​စပ္​⁠ေသာ ⁠ေဆး​မ်ား​တြင္​ ထည္​့​သြင္​း​အသံုး​⁠ျပဳသည္​။

အ⁠ျမစ္​
၄။ ဝမ္​း​⁠ႏုတ္​⁠ေဆး​၊ ⁠ေခၽြး​ထုတ္​⁠ေဆး​ တို႔​တြင္​ သံုး​၏ ။ အ⁠ျမစ္​ကို န⁠ႏြင္​း​⁠ႏွင္​့​ ⁠ေသြး​၍ လိမ္​း​⁠ေပး​ပါက မီး​ယပ္​⁠ေရာဂါသည္​မ်ား​ ⁠ေပ်ာက္​၏ ။ က⁠ေလး​ခၽြဲက်ပ္​က အ⁠ျမစ္​ကို ⁠ေသြး​၍ ကြမ္​း​ရြက္​စိမ္​း​ရည္​⁠ႏွင္​့​ ဆတူ တိုက္​ကာ ခၽြဲအ⁠ျမန္​က်၏ ။

၅။ သနပ္​ခါး​⁠ျမစ္​၊ ပန္​း​⁠ႏုအမႈန္​႔​ ငါး​ပဲသား​စီကို ပ်ား​ရည္​⁠ႏွင္​့​ ⁠ေရာလ်က္​⁠ေသာ အစာအိမ္​ရွိ အဆိပ္​⁠ေ⁠ျပ⁠ေစ၏ ဟုဆိုထား​ပါသည္​။

သိပံၸနည္​း​⁠ေဆး​က်မ္​း​အရ
၁။ Anti – bacterial ⁠ႏွင္​့​ Anti- fungal ပါဝင္​မႈ⁠ေ⁠ၾကာင္​့​ အသား​⁠ေရကို ⁠ၾကည္​လင္​သန္​႕​စင္​⁠ေစသည္​။ ဝက္​⁠ျခံ၊ တင္​း​တိပ္​ကို ⁠ေပ်ာက္​ ကင္​း​⁠ေစသည္​။ အ⁠ျဖဴစက္​၊ အမည္​း​စက္​မ်ား​ ⁠ျဖစ္​⁠ေပၚမႈကိုလည္​း​ ⁠ေပ်ာက္​ ကင္​း​⁠ေစ⁠ၿပီး​၊ အဖုအပိတ္​မ်ား​ကိုလည္​း​ ⁠ေပ်ာက္​ကင္​း​⁠ေစပါသည္​။

၂။ သနပ္​ခါး​တြင္​ Coumarine တို႔​ပါဝင္​သ⁠ျဖင္​့​ အသား​အရည္​⁠ေပၚတြင္​ ဘက္​တီး​ရီး​ယား​⁠ႏွင္​့​မိႈ⁠ေ⁠ၾကာင္​့​ ⁠ျဖစ္​⁠ေသာ ⁠ေရာဂါမ်ား​ ကိုဖယ္​ရွား​ ⁠ေပး​⁠ႏိုင္​⁠ၿပီး​ အိုမင္​း​ရင္​့​⁠ေရာ္​မႈကို ⁠ေလ်ာ့​က်⁠ေစ⁠ၿပီး​ အရြယ္​⁠ႏုပ်ိဳလန္​း​ဆန္​း​ ⁠ေစပါသည္​။

၃။ Mamesin ပါဝင္​မႈ⁠ေ⁠ၾကာင္​့​ ခရမ္​း​လြန္​⁠ေရာင္​⁠ျခည္​ (UV-A ray)​ ⁠ေ⁠ၾကာင္​့​ ⁠ျဖစ္​⁠ေပၚ⁠ေသာ မ်က္​⁠ႏွာ⁠ေပၚ တြင္​ အ⁠ေရ⁠ျပား​တြန္​႔​လိမ္​⁠ျခင္​း​ (အ⁠ေရး​⁠ေ⁠ၾကာင္​း​⁠ေပၚ⁠ျခင္​း​)​တို႔​မွ ကာကြယ္​⁠ၿပီး​၊ အိုမင္​း​ရင္​့​⁠ေရာ္​မႈမွ ကာကြယ္​ ⁠ႏိုင္​⁠ၿပီး​၊ ခရမ္​း​လြန္​⁠ေရာင္​⁠ျခည္​ (UV – B ray)​ ⁠ေ⁠ၾကာင္​့​⁠ျဖစ္​⁠ေပၚ⁠ေသာ အ⁠ေရ⁠ျပား​ အ⁠ေရာင္​ပ်က္​⁠ျခင္​း​ (Skin discoloration)​ မွကာကြယ္​⁠ၿပီး​၊ တင္​း​တိတ္​⁠ႏွင္​့​ အ⁠ေရ⁠ျပား​ ကင္​ဆာ⁠ျဖစ္​⁠ေပၚမႈ ကိုလည္​း​ ကာကြယ္​ပါသည္​။

Source – စိုက္​ပ်ိဳး​⁠ေရး​ဦး​စီး​ဌာန